Een (langdurig) vitamine B12-tekort brengt allerlei klachten met zich mee. Maar wat houdt het precies in als je lichaam te weinig B12 kan opnemen? Wat zijn mogelijke oorzaken en wat zijn dan de oplossingen? De antwoorden op de belangrijkste vragen rond een tekort aan vitamine B12 staan hier.
Wat is vitamine B12 en wat doet het voor je lichaam?
Vitamine B12 (cobalamine) is een vitamine die het lichaam niet zelf kan aanmaken. Je hebt het nodig voor de aanmaak van rode bloedcellen. Deze cellen helpen zuurstof in het bloed naar de organen te vervoeren. Vitamine B12 helpt ook bij de aanmaak van DNA en de opname van ijzer in het lichaam. Ook zorgt B12 voor een goede werking van het zenuwstelsel.
Hoe wordt vitamine B12 in het lichaam opgenomen?
Het laatste deel van de dunne darm neemt vitamine B12 op. Hier is wel een ‘hulpstofje’ voor nodig. Dit stofje is een eiwit en heet de intrinsieke factor. Dit eiwit zit in maagsap dat door het maagslijmvlies wordt gemaakt.
Als de aanmaak van intrinsieke factor onvoldoende is, of verstoord wordt (bijvoorbeeld door een maagoperatie of door een ziekte), dan neemt het lichaam vitamine B12 ook niet meer goed op. Sommige mensen produceren zelfs antistoffen tegen intrinsieke factor: dat is een fout in het afweersysteem. Om te ontdekken of dit het geval is, moet je bloedonderzoek laten doen.
Verderop lees je meer over de mogelijke oorzaken van een vitamine B12-tekort.
Waar zit vitamine B12 in?
Vitamine B12 zit vooral in dierlijke producten. Bijvoorbeeld in:
- vis
- vlees/vleeswaren
- melk
- boter
- kwark
- yoghurt
- kaas
- eieren
- schaaldieren
Je loopt vooral risico op een verminderde inname van vitamine B12 als je vegetariër of veganist bent, omdat het zoals gezegd vooral in dierlijke producten zit. Toch zijn er nog veel meer oorzaken mogelijk van een tekort. Die vind je allemaal terug in het volgende overzicht.
Hoe ontstaat een vitamine B12-tekort?
Een vitamine B12-tekort kan verschillende oorzaken hebben. Daardoor kunnen dus ook de klachten verschillen. Hier vind je een overzicht van alle mogelijke hoofdoorzaken, met daarbij alle details.
| Mogelijke oorzaak | Details |
|---|---|
| Geen of weinig inname van B12 uit voeding | Je bent misschien veganist of vegetariër. Maar het kan ook zijn dat je gewoon slecht eet. |
| Overmatig alcoholgebruik | Door het gebruik van (te veel) alcohol gaan er meestal veel vitamines in het lichaam verloren, waaronder vitamine B12. |
| (auto-immuun) Aandoening of een infectie | Het tekort ontstaat door een (chronische) aandoening, bijvoorbeeld door: Auto-immuun gastritis (het gevolg hiervan is pernicieuze anemie, je lichaam kan dan geen vitamine B12 meer opnemen uit de voeding) Atrofische gastritis (je maagslijmvlies is dan chronisch ontstoken. Dit zorgt voor minder maagzuur en maagzuur helpt juist bij de opname van vitamine B12. Je hebt een darmziekte, zoals de ziekte van Crohn. Coeliakie (overgevoeligheid voor gluten) Ook door een infectie kun je tekort aan B12 krijgen. |
| Aandoening (aangeboren) | Je hebt de erfelijke aandoening transcobalamine-II deficiëntie (door een foutje in het DNA kan je lichaam geen B12 opnemen). Het is ook mogelijk dat intrinsieke factor (zie boven) afwezig is of onvoldoende werkt. |
| Operatie (aan het maag-darmstelsel) | Je hebt een operatie gehad waarbij een deel van je maag is verwijderd. Of het laatste deel van je dunne darm is operatief verwijderd. |
| Gebruik van medicatie | Bepaalde medicijnen en vitaminen houden de opname van vitamine B12 tegen. Het gaat hier om: Foliumzuur (vitamine B11) Metformine (medicijn voor diabetici) Bepaalde maagzuurremmers Psychofarmaca (medicijnen voor mentale aandoeningen) Colestyramine (cholesterolverlagend medicijn) |
| Het gebruik van lachgas | Je gebruikt vaak of te veel lachgas. Vitamine B12 wordt dan afgebroken in het lichaam en/of niet opgenomen. |
Kan een vitamine B12-tekort erfelijk zijn?
Ja, de aanleg om een vitamine B12-tekort te hebben kan erfelijk zijn. Ouders kunnen dit doorgeven aan al hun kinderen. Het komt daarom ook voor dat complete families aan een vitamine B12-tekort lijden.
Wanneer merk je iets van een tekort aan vitamine B12?
Van een tekort aan vitamine B12 merk je niet meteen iets. Je lichaam legt namelijk een reservevoorraad van vitamine B12 aan in de lever. Ontstaat er een tekort aan vitamine B12 in je lichaam, dan maakt je lichaam eerst gebruik van deze voorraad. Het kan dan nog even duren voor je echt klachten krijgt door het tekort. Die ontstaan pas na enkele maanden of na zelfs een jaar. Ontdek je het tekort te laat, dan kan het zelfs een dodelijke afloop hebben.
Advies: laat je zo snel mogelijk testen als je een tekort vermoedt. Meten is weten! Let er wel op dat je eerst minstens 3 maanden niets slikt waarin B12 zit verwerkt. Lees een verpakking van, bijvoorbeeld vitaminen, eerst door. Als er ‘cobalamine’ op staat, weet je dat het om B12 gaat en moet je het niet nemen als je binnenkort wilt gaan testen.
Wat zijn de symptomen van een B12-tekort?
Een tekort aan vitamine B12 heeft invloed op allerlei functies van je lichaam. Het tekort gaat ook vaak met andere ziektes samen. Klachten kunnen dan ook per persoon verschillen. Zo kun je eerst last krijgen van:
- (ernstige) vermoeidheid
- een verminderde eetlust
- lichtheid in het hoofd
- bleekheid
Neurologische gevolgen van een B12-tekort
Bij en langdurig tekort aan vitamine B12 treden er meer ernstige klachten op. Die hebben vrijwel altijd te maken met een minder goed werkend zenuwstelsel. Denk aan:
- Tintelingen (in handen en voeten)
- Een dof gevoel (in handen en voeten)
- Een zwaar gevoel
- Problemen met lopen
- Problemen met concentratie
- Evenwichtsproblemen
- Spierpijn en/of gewrichtsproblemen
- Niet op de juiste woorden kunnen komen, woorden verkeerd gebruiken, zich verspreken (dit heet afasie)
Andere mogelijke klachten door een B12-tekort
- Een pijnlijke, brandende tong
- Hoofdpijn
- Duizeligheid
- Misselijkheid
- Problemen met de spijsvertering of met de ontlasting
- Gewichtsproblemen
- Menstruatieproblemen
- Impotentie
- Onvruchtbaarheid (bij zowel mannen als vrouwen)
Ook psychische klachten komen voor. Denk aan nervositeit, stemmingswisselingen, prikkelbaarheid, geïrriteerdheid, veranderingen in het gedrag en depressie. Je kunt ook een psychose krijgen, je verward of paranoïde voelen of hallucinaties ervaren.
Belangrijk om te weten!
Niet alle mogelijke klachten door een B12-tekort zijn hier genoemd. Er zijn er nog veel meer. Neem altijd contact op met je arts als je deze of juist andere klachten ervaart.
Hoe weet je of je een vitamine B12-tekort hebt?
De huisarts kan je doorverwijzen voor een bloedonderzoek. Maar let op: een bloedonderzoek heeft pas zin als je nog geen vitamine B12 inneemt. Slik je al wel B12, dan kan dit uitslag beïnvloeden. Ook andere stoffen kunnen in de testuitslag voor een vertekend beeld zorgen. Foliumzuur bijvoorbeeld, maskeert een vitamine B12-tekort. Meld daarom sowieso altijd aan de arts wat je precies slikt voordat je gaat testen.
Tijdens het bloedonderzoek wordt de hoeveelheid vitamine B12 in je bloed gemeten. Bij een te laag vitamine B12-gehalte – en afhankelijk van de klachten – schrijft de arts een (proef)behandeling voor. Bij neurologische klachten krijg je vrijwel altijd een behandeling met injecties van hydroxocobalamine. Belangrijk is wel dat je ook goed blijft eten voor voldoende vitamine B12 in je lichaam.
Soms is aanvullend bloedonderzoek nodig, bijvoorbeeld als er problemen met je maag zijn. Je krijgt dan misschien een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie).
Wat houdt een proefbehandeling in?
Bij een vitamine B12-tekort schrijven artsen meestal een hoge dosis vitamine B12 voor. Afhankelijk van het soort klachten dat je hebt, krijgt je tabletten voorgeschreven of je moet injecties nemen.
Krijg je tabletten?
Je bespreekt vooraf met de arts welke dosering het beste is, bijvoorbeeld dagelijks 1 tablet vitamine B12 van 1000 microgram. De tablet neem je tijdens de maaltijd in. Zo wordt de vitamine het beste opgenomen.
Als je veganist of vegetariër bent (en verder geen fysieke klachten hebt), zijn tabletten meestal wel voldoende. Belangrijk is wel dat je eerst je bloed laat onderzoeken voor je start met je dieet en/of voor je vitamine B12 gaat slikken.
Moet je injecties nemen?
Als je een opnamestoornis hebt, dan werkt extra voeding met vitamine b12 niet. Tabletten met een sterkere doses vitamine B12 werken dan ook niet. De arts schrijft dan injecties voor.
Hoelang duurt een proefbehandeling?
Een proefbehandeling duurt meestal 3 maanden. Zijn de klachten dan nog niet weg? Je gaat dan samen met de arts op zoek naar andere oorzaken van het tekort. Het advies is vaak wel om intussen toch even door te gaan met innames van B12.
Zijn de klachten na de proefbehandeling weg? Ga nog 3 maanden door met de behandeling en stop dan om te checken of de klachten nog steeds wegblijven. Eet intussen wel voldoende voeding met vitamine B12.
Goed om te weten! Hoe langer het tekort, hoe langer het herstel. Heel belangrijk is daarom om de oorzaak van het tekort te weten en dit te behandelen. Als de oorzaak van het tekort (nog) niet weggenomen kan worden, is het belangrijk dat je door blijft gaan met de behandeling.
Hydroxocobalamine (zonder benzylalcohol) nodig?
Word dan direct klant van de MedApp apotheek en stap over! In Nederland bestaan twee geregistreerde hydroxocobalamine-producten, maar er is momenteel sprake van een tekort. Wij ondervangen dit tekort door hydroxocobalamine uit het buitenland te halen.
Ben je overgevoelig voor benzylalcohol? Geen probleem. Het product dat wij bestellen, bevat geen benzylalcohol. Is het product eenmaal bij ons binnen, dan bezorgen wij het bij jou thuis. Gratis en discreet!
Extra tip! Vergeet nooit meer een inname met de handige medicijnwekkers van MedApp.
Download onze gratis app en stel je wekkers in. In deze app vind je zelfs nog meer toepassingen om je leven met medicijnen makkelijker te maken.
Wanneer moet je injecties met vitamine B12 krijgen?
Heb je een aandoening of heb je een operatie gehad waardoor vitamine B12 niet of nauwelijks door het lichaam wordt opgenomen? In deze gevallen schrijft de arts injecties voor met vitamine B12.
De eerste 10 prikken krijg je elke week of om de 3-4 dagen. Voor het vervolg raadpleeg je weer je arts en/of je leest de bijsluiter van het medicijn dat je injecteert (of laat injecteren). Heb je bijvoorbeeld neurologische klachten, dan moet je meestal 1 tot 2 keer per week injecties blijven nemen. Dit voor ongeveer 2 jaar. Wordt de oorzaak van deze klachten niet weggenomen, dan krijg je mogelijk je leven lang injecties.
Behandelingen bij een vitamine B12-tekort (als je ook een andere aandoening hebt)
Als een andere aandoening (zoals een maagontsteking of een darmziekte) de oorzaak is van het vitamine B12-tekort, dan moet je ook vitamine B12 (blijven) slikken of prikken. Maar het is ook belangrijk dat de aandoening die het tekort veroorzaakt goed behandeld wordt en goed behandeld blijft. Dit gaat natuurlijk in overleg met je behandelend arts.
Is het B12-tekort ontstaan door medicijngebruik? Overleg met de arts of je met die medicijnen kunt stoppen. Je krijgt dan misschien vervangende medicijnen.
Kan te veel vitamine B12 kwaad?
Een teveel aan vitamine B12 is eigenlijk niet mogelijk. Het is, bijvoorbeeld, niet giftig als je er veel van inneemt. Denk je aan een tekort te lijden en wil je starten met tabletten? Doe dit niet zomaar, want onder een tekort kan altijd een onderliggende ziekte liggen. Het advies is daarom: laat een tekort eerst door een arts bevestigen en start altijd met een bloedonderzoek.
Wordt onderzoek naar een vitamine B12-tekort vergoed door de verzekeraar?
Zorgverzekeraars vergoeden bloedonderzoek vanuit de basisverzekering. Je moet dan wel een geldige verwijzing van de huisarts, neuroloog, internist, cardioloog of ander medisch specialist hebben. Je betaalt bovendien je eigen risico. Daarnaast worden naalden en spuiten ook altijd vergoed als je zelf vitamine B12 injecteert.
Altijd vitamine B12 in huis, dankzij MedApp
Je bent misschien al klant bij de MedApp apotheek. Zo niet, lees dan zeker over wat wij doen en welke gratis app al voor jou klaarstaat. Voor al je chronische medicatie zijn wij namelijk de meest betrouwbare partij. Zo leveren wij vitamine B12 gratis bij je thuis, samen met je andere medicijnen. Altijd genoeg voorraad in huis hebben: dat is toch ideaal? Meld je meteen aan en wij maken het waar.
